Logistics 4.0: Sức mạnh của trí tuệ nhân tạo trong thương mại toàn cầu

Khi đơn hàng trực tuyển mua giày thể thao của bạn được giao đến sớm hơn dự kiến, hoặc khi thực phẩm tươi được giao đến tận cửa nhà dù giữa cái nóng oi ả mùa hè, thì đó chính là logistics đang vận hành. Theo Majidi (2025), ngành logistics toàn cầu được định giá hơn 9,4 nghìn tỷ euro vào năm 2023 và dự kiến sẽ vượt 14 nghìn tỷ euro vào năm 2028 [1].

Từng vận hành chủ yếu bằng sự điều phối thủ công và quy trình giấy tờ truyền thống, giờ đây hệ thống khổng lồ này đang chuyển mình mạnh mẽ trong cuộc cách mạng kỹ thuật số, được dẫn dắt bởi trí tuệ nhân tạo (AI). Không chỉ đơn thuần là tự động hóa các quy trình, AI đang chuyển hóa cách ra quyết định, dự báo rủi ro và đạt được các mục tiêu bền vững. Trong bối cảnh các chuỗi cung ứng ngày càng thông minh và bền vững hơn, logistics đang khẳng định vị thế là một trong những lĩnh vực năng động và giàu tiềm năng phát triển nhất, đặc biệt thu hút đối với những người trẻ đang bước vào thị trường lao động.

Logistics: Nhịp đập của thương mại toàn cầu

Cốt lõi của logistics là đảm bảo sự lưu chuyển hàng hóa – đúng sản phẩm, đúng nơi, đúng thời điểm – với chi phí tối ưu nhất. Lĩnh vực này bao gồm toàn bộ chuỗi hoạt động từ vận tải, lưu kho, quản lý hàng tồn và phân phối.

Đại dịch COVID-19 đã phơi bày sự mong manh của chuỗi cung ứng toàn cầu, từ tình trạng thiếu hụt chip bán dẫn đến tắc nghẽn cảng biển. Tuy nhiên, chính giai đoạn này cũng thúc đẩy làn sóng đổi mới mạnh mẽ. Theo Gander (2023), 82% các công ty logistics đã đẩy mạnh đầu tư công nghệ từ sau năm 2020, tập trung ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tăng cường độ chính xác trong dự báo, cải thiện hiệu quả hoạt động và khả năng chống chịu rủi ro [2].

Nếu không có logistics, dây chuyền sản xuất sẽ tê liệt, kệ hàng sẽ trống rỗng, và sự tiện lợi của người tiêu dùng sẽ biến mất. Logistics chính là hệ thống hạ tầng vô hình đang giữ cho dòng chảy thương mại toàn cầu được sống và vận hành.

Kỷ nguyên của hệ thống thông minh: Từ phản ứng bị động đến dự báo chủ động

AI đang chuyển đổi logistics từ một quy trình mang tính phản ứng sang một hệ sinh thái có khả năng tự tối ưu hóa. Thay vì chỉ xử lý sự cố sau khi chúng xảy ra, các hệ thống AI ngày nay có thể dự báo và phòng ngừa rủi ro từ sớm. Bằng cách tích hợp nhiều nguồn dữ liệu từ thời tiết, tình trạng cảng, giá nhiên liệu đến nhu cầu tiêu dùng, các thuật toán dự đoán có thể liên tục điều chỉnh tuyến đường và luồng hàng tồn kho theo thời gian thực.

Ví dụ, nền tảng Resilience360 của DHL sử dụng học máy (machine learning) để nhận diện các rủi ro địa chính trị và môi trường có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu, giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng thích ứng và duy trì vận hành ổn định.

Tự động hóa cũng là một yếu tố mang tính đột phá. 750.000 robot trong các kho hàng của Amazon cùng đội xe vận tải tự hành của Aurora là minh chứng rõ ràng cho việc AI đang kết hợp trí tuệ số với logistics vật lý. Hệ thống ORION của UPS, một công cụ tối ưu tuyến đường dựa trên AI, liên tục học hỏi và điều chỉnh để giúp tiết kiệm hơn 38 triệu gallon nhiên liệu mỗi năm. Điều này cho thấy tính bền vững và hiệu quả kinh tế hoàn toàn có thể song hành.

Năng lực 4.0: Cuộc cách mạng về kỹ năng

Khi logistics chuyển mình thành một lĩnh vực giàu dữ liệu và được dẫn dắt bởi trí tuệ nhân tạo, thành công giờ đây phụ thuộc vào khả năng thành thạo kỹ năng số và tư duy chiến lược. Các chuyên gia không chỉ cần hiểu quản lý chuỗi cung ứng truyền thống, mà còn phải nắm bắt cách thuật toán và hệ thống tự động hóa đang tái định hình sự vận hành của thương mại toàn cầu.

Những kỹ năng cốt lõi hiện nay bao gồm phân tích dữ liệu và hiểu biết về AI – khả năng diễn giải các tập dữ liệu lớn nhằm đưa ra quyết định chính xác và hiệu quả hơn. Song song đó là tư duy hệ thống (systems thinking), cho phép nhìn nhận logistics như một mạng lưới vận hành liên kết, trong đó hiệu suất, tính bền vững và yếu tố con người cần được dung hòa một cách hợp lý.

Tuy nhiên, công nghệ không phải là yếu tố duy nhất quyết định thành công. Các kỹ năng mềm như khả năng thích ứng, hợp tác và ra quyết định có đạo đức vẫn giữ vai trò then chốt trong bối cảnh con người làm việc song hành với các hệ thống thông minh. Nhận thấy điều này, nhiều trường đại học đã bắt đầu triển khai các chương trình đào tạo về logistics kỹ thuật số và phân tích chuỗi cung ứng, nhằm trang bị cho sinh viên bộ kỹ năng lai (hybrid skills) phù hợp với nhu cầu phát triển của ngành hiện nay.

Logistics và sự tái định hình bức tranh nghề nghiệp toàn cầu

Trí tuệ nhân tạo đang tái định hình các nghề nghiệp trong lĩnh vực logistics, mở ra những vai trò lai ghép giữa kỹ thuật, phân tích dữ liệu và chiến lược phát triển bền vững. Những chức danh truyền thống như nhà hoạch định chuỗi cung ứng hay quản lý vận tải đang dần chuyển hóa thành các vị trí định hướng dữ liệu và công nghệ cao.

Lực lượng lao động logistics hiện đại bao gồm:

• Kỹ sư chuỗi cung ứng AI: người thiết kế các thuật toán dự báo;
• Kiến trúc sư tự động hóa: người điều phối các đội robot trong kho hàng;
• Chiến lược gia bền vững: người ứng dụng AI để giảm cường độ carbon trong hoạt động toàn cầu.

Sự chuyển đổi này đang biến logistics thành một trung tâm của đổi mới, nơi các lập trình viên, nhà phân tích dữ liệu và chuyên gia phát triển bền vững cùng hợp tác để khiến thương mại toàn cầu trở nên linh hoạt, minh bạch và hiệu quả hơn. AI không thay thế con người trong ngành logistics, nó đang tái định hình công việc, hướng tới một tương lai thông minh hơn và được kết nối chặt chẽ hơn.

Kết luận

Vượt ra ngoài khía cạnh công nghệ, logistics kể một câu chuyện nhân văn về sự kết nối, đổi mới và khả năng kiên cường của con người. Trong giai đoạn đại dịch, mạng lưới logistics toàn cầu đã đảm bảo việc phân phối vaccine, thiết bị bảo hộ và hàng hóa thiết yếu giữa những gián đoạn chưa từng có tiền lệ. Trước thách thức của biến đổi khí hậu, logistics một lần nữa được kỳ vọng sẽ giữ vai trò trung tâm trong việc duy trì các chuỗi cung ứng hiệu quả và bền vững.

Đối với thế hệ trẻ, bước vào ngành logistics hôm nay đồng nghĩa với việc tham gia vào một lĩnh vực đang định hình cách thế giới vận hành – thông minh hơn, nhanh hơn và bền vững hơn. Logistics không chỉ là hành trình di chuyển hàng hóa; đó là hành trình đưa thế giới tiến về phía trước.

Tài liệu tham khảo:
[1] https://www.statista.com/topics/5691/logistics-industry-worldwide/#topicOverview
[2] https://www.cargowise.com/news/from-disruption-to-innovation-new-research-on-navigating-digital-transformation-in-logistics/

Copyright Ⓒ Juvenis Maxime 2025